گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی درباره اخلاقیاتی که  امام حسن عسکری(ع) به یادگار گذاشتند

آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز - به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت امام حسن عسکری (ع) و در راستای مروری بر حیات فردی و  اجتماعی امامی که پس از او جهان وارد عصر غیبت شد با حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی واعظ موسوی، خطیب و کارشناس دینی، گفت وگویی داشته ایم که در ادامه مشروح آن را‌ می‌خوانید:

امام حسن عسکری (ع) در چه شرایط و زمانه‌ای هدایت امت را بر عهده گرفتند و چه میراثی برای شیعیان به یادگار گذاشته اند؟

حکومت بنی عباس را‌ می‌توان در چند دوره بررسی کرد، نخست از سال ۱۳۲ هجری که قدرت را در دست گرفتند و به دلیل نفوذ ایرانیان در دستگاه خلافت، نزدیک به ۱۰۰ سال در اوج قدرت بودند، در دوره دوم قدری تزلزل در خلافت عباسیان ایجاد شد و ایرانیان که همه کاره بودند نفوذ خود را از دست دادند و ترک‌ها جای آن‌ها را گرفتند، در این دوران عمر خلفا کوتاه بود، لذا از زمان امام جواد (ع) و سپس دوران امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) فشار‌ها بر ائمه (ع) تشدید می‌شود تا جایی که امامین عسکریین (ع) تحت بیشترین فشار‌ها بودند و در تنگنایی سخت قرار داشتند.

این فشار تا جایی بود که امامین عسکریین (ع) را از مدینه به سامرا که شهری نظامی بود و نیرو‌های نظامی بنی عباس در آن استقرار داشتند، منتقل کردند ... اینکه دو امام (ع) را از شیعیانشان جدا و به شهری نظامی منتقل کنند، نهایت خفقان و فشار سیاسی را نشان می‌دهد که راه هر ابتکار و اقدامی را بر آن حضرات (ع) می‌بست؛ این فشار در کنار شهادت در سن جوانی، باعث شد آثاری معدود از امام عسکری (ع) بر جای بماند، اما همان نیز حکمت‌های بسیاری دربرداشته و راهگشای شیعه در طول تاریخ بوده است.

حکمت‌های امام عسکری (ع) در سبک زندگی فردی و اجتماعی امروز چه گره گشایی‌هایی دارد؟ آیا در زمان حیات حضرت (ع) محصور مانده است؟

روایات برجای مانده از حضرت معدود است، اما همان‌ها نیز ژرف‌ترین و کاربردی‌ترین آموزه‌ها را برای سبک زندگی متعالی در اختیار ما قرار می‌دهد؛ چنان که از امام عسکری (ع) نقل است که فرمودند: هر بلیه و اتفاق ناگوار در دل خود نعمتی دارد، که توسط بلا در بر گرفته شده است ... این یعنی اگر بخواهیم به نعمت‌ها برسیم باید پوسته سخت بلایا را بشکنیم؛ این سخن بعد از قرن‌ها هنوز هم طراوت دارد و تا قیامت راهگشاست.

از دیگر سخنان اخلاقی ایشان است که فرمودند: ابراز شادی نزد شخص محزون نهایت بی ادبی است، این آموزه‌ای است که ما بدانیم رعایت حال افراد در شرایط حزن و سختی، شرط اخلاق است. البته این توصیه امام درباره همه مصادیق شادی و توانگری صادق است، مثل رعایت حال فقرا و ضعفا توسط اغنیا؛ قدیمی‌ها بسیار مقید بودند که حال دیگران را هنگام شادی و دارایی خود رعایت کنند، اما امروز تفاخر و دل شکستن از این طریق به سبک زندگی بسیاری از ما راه یافته است!
و از جمله تعابیر جذاب امام عسکری (ع) است: زشت است برای مؤمن که میل و خواهشی داشته باشد که او را به ذلت و خواری بکشاند! این یعنی در امیال باید عزت نفس حفظ شود وگرنه هیچ خواهشی ارزش زیر پا گذاشتن کرامت نفس را ندارد!

امام عسکری (ع) در حدیثی فرمودند: تمام پلیدی‌ها در خانه‌ای قرار داده شده و کلید آن دروغ گویی است؛ چرا در میان گناهان مختلف حضرت (ع) نسبت به دروغ چنین موضعی دارند؟

برخی گناهان اعتماد اجتماعی و خانوادگی را از بین می‌برد، دروغ از جمله آن هاست؛ جامعه بشری بر اساس اعتماد گرد هم می‌آید. این اعتماد همچون سیمان در بنای اجتماع است؛ اگر این سیمان از بنا بیرون کشیده شود، اجتماع فرو می‌ریزد. بدون اعتماد، هیچ خیری وجود ندارد، گویا همه بدی‌ها با دروغ به زندگی ما راه یافته است. وقتی دروغ چه در عرصه روابط فردی و خانوادگی، چه عرصه سیاست و اجتماع شایع شود همه بدی‌ها شیوع می‌یابد.

چرا از امام عسکری (ع) به ابن الرضا (ع) تعبیر می‌شد و ایشان چقدر توانستند مسیر روشنگری‌های امام رضا (ع) به ویژه در موضوع امامت و ولایت را ادامه دهند؟

امام رضا (ع) به عنوان عالم آل محمد (ص) با پذیرش ولایت عهدی اجباریِ مأمون و شرکت در مناظرات و دادن پاسخ‌های مستدل به مخالفان و معارضان، شهرتی خاص به ویژه در میدان علم یافتند، این شهرت و آوازه به قدری گسترش یافت که ائمه (ع) پس از ایشان را ابن الرضا (ع) می‌خواندند؛ اگرچه عمر امامان (ع) بعد از ایشان کوتاه بود و آن آزادی که علی بن موسی (ع) و شیعیان در دوران مأمون درک کردند، نداشتند و در خفقانی سخت به سر می‌بردند، اما از همان فضا نیز همچون جدشان امام رضا (ع) برای ایجاد معرفت و بصیرت در جامعه استفاده و زمینه را برای ورود آن به عصر غیبت فراهم کردند.

امام عسکری (ع) به عنوان آخرین امامی که در ارتباط حضوری با مردم بودند چطور جامعه را آماده ورود به عصر غیبت کردند؟

حضور فیزیکی امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) در جامعه به دلیل تحت الحفظ بودن، شیعه را برای ورود به عصر غیبت به ویژه غیبت کبری آماده می‌کرد؛ همچنین، زندگانی کوتاه امامین عسکریین (ع) خود نوعی آماده سازی برای پذیرش غیبت امام مهدی (عج) بود که بلافاصله بعد از شهادت امام عسکری (ع) آغاز  شد.

علاوه براین، برای آنکه شیعه خود را در عصر غیبت تنها و بی راهنما نبیند امام عسکری (ع) نیز همچون دیگر ائمه (ع) که وکلایی داشتند و مبلغانی را به گوشه وکنار بلاد اسلام اعزام می‌کردند، با رعایت شرایط تقیه، وکلای خود را برای ابلاغ امر ولایت به نقاط مختلف جهان اسلام روانه می‌کردند تا هم ارتباطشان با امت حفظ و هم زمینه غیبت فراهم شود. این وکلا پیام امام را به مردم می‌رساندند و سؤالات و نامه هایشان را برای حضرت می‌آوردند و واسطه ارتباط امام و امت بودند.